„Mój dom murem podzielony” – zaśpiewał Kazik po raz pierwszy w 1987 roku. Prawie cztery dekady później podzielony świat z piosenki Kultu wydaje się fraszką. Rozterki życiowe nie zmieniają się, a inspirujący muzyków mur berliński jest już muzealnym eksponatem i reliktem oddalającej się historii. Tymczasem mur zastąpiła otchłań rozdzierająca coraz to nowe obszary życia, a okopujące się na jej granicach plemiona rzucają się sobie do gardeł. Wyostrzone do granic możliwości różnice już nie tylko zostawiają niewiele miejsca na rozmowę, ale dystans dzielący bieguny powoduje utratę „innych” z pola widzenia, a nawet świadomości i zgody na ich istnienie. Dlatego trzeci numer magazynu „Nowa Europa Wschodnia Online” poświęcamy polaryzacji.

Podziały, także te głębokie i fundamentalne, nie są niczym nowym. Prof. Eelco Harteveld w rozmowie z Agnieszką Lichnerowicz przekonuje, że są potrzebne dla normalnego funkcjonowania demokracji pod warunkiem, że pozostają w karbach, a Adam Balcer pisze, że ludzkość przetrwała mimo trudności w ich opanowaniu. Obecnie musimy się jednak mierzyć z podziałami i ich skutkami o niespotykanym od dawna wymiarze, co pokazują wojny w Strefie Gazy czy w Ukrainie, które od wymiaru fizycznego rozlały się na szeroko rozumiany obszar postrzegania i rozumienia świata określany domeną kognitywną.

Nie ma przy tym jednej recepty na zrozumienie polaryzacji, zaleczenie powodowanych przez nią ran ani wykorzystanie paliwa dla zmian, które potrafi generować. Czym innym jest zatem spolaryzowany świat widziany z Pekinu, a czym innym postrzegany z Belgradu. Jeszcze inaczej polaryzację rozumie globalne Południe nieustannie poszukujące „sprawiedliwości dziejowej” i stające się wreszcie wyrwać spod kontroli bogatej i potężnej mniejszości z północy.

Niepełne i nieuczciwe będzie patrzenie na współczesny, podzielony świat jedynie z perspektywy wielkiej polityki i zmagań między państwami. Polaryzacja dotyka konkretnych ludzi i niszczy rodziny. Często rodzi się w szkole, do której posyłamy dzieci, albo stymulują ją media, które filtrują docierające do nas informacje i narzucają ich interpretację. Oczywiście można stwierdzić, że dawniej było lepiej, załamać ręce i pocieszyć się kolejnym postapokaliptycznym serialem pokazującym, że może być gorzej albo przynajmniej zabawniej. Tymczasem Tomasz Markiewka słusznie zauważa, że jest inna, bardziej konstruktywna metoda oswojenia podziałów, które były, są i będą niezależnie od ich głębokości i ostrości. Zamiast bezproduktywnie marzyć o wyimaginowanym świecie powszechnej zgody, warto zaprząc generowaną przez jej przeciwieństwo energię i postarać się napędzić nią demokrację dostosowaną do rzeczywistości, w której żyjemy i żyć będą nasze dzieci, a nie będącej wyidealizowaną refleksją świata minionego.

***

Serdecznie zapraszam do zagłębienia się w trzeci numer magazynu „Nowa Europa Wschodnia Online” o temacie „Polaryzacja”, ale także do sięgnięcia po poprzednie wydania: „Przywództwo” i „Zmiana”. Dzięki otrzymanym grantom magazyn jest bezpłatny. Równocześnie bardzo mi zależy na budowaniu wokół niego społeczności ludzi ciekawych świata, z którą będziemy mogli się rozwijać. Stąd pomysł założenia konta na Patronite (https://patronite.pl/nowaeuropawschodnia), poprzez które można wesprzeć magazyn. Patroni mogą go otrzymać w wersji papierowej, a także książki wydawnictwa Kolegium Europy Wschodniej. Niemniej z mojej perspektywy najważniejsze są obecność i zaangażowanie czytelników, bo to dla Was powstaje „Nowa Europa Wschodnia Online”.

Jarosław Kociszewski

Redaktor Naczelny